CT-Scan และ MRI – คลินิกนายแพทย์นฤดล

ส่งทำ CT-Scan และ MRI

การตรวจ CT-Scan คืออะไร ?

การตรวจ CT scan เป็นการตรวจหาความผิดปกติของอวัยวะต่างๆ ในร่างกายด้วยรังสีเอกซ์โดยการ ฉายรังสี เอกซ์ผ่านอวัยวะทีต้องการตรวจ แล้วใช้คอมพิวเตอร์ประมวลผลสร้างภาพ ซึงสามารถสร้างได้ทั้งภาพในระนาบต่างๆ หรือจะ แสดงเป็นภาพ 3 มิติ ประเภทต่างๆได้ โดยมีข้อบ่งชี้ ของการตรวจ ดังนี้

ตรวจหาเนื้องอกในอวัยวะต่างๆ รวมทั้งตําแหน่งและขนาดของเนื้องอก
ตรวจหาการแพร่กระจายของเนื้องอกไปยังต่อมน้ำเหลืองที่อยู่ใกล้เคียง
ตรวจดูการคั่งของเลือดในสมอง ช่องท้อง และอุ้งเชิงกราน
ตรวจหาความผิดปกติของหลอดเลือด เช่น เส้นเลือดโป่งพอง เส้นเลือดอุดตัน เป็นต้น
ตรวจหาความผิดปกติของกระดูก และข้อต่อต่างๆ เช่น การหัก การหลุด และการอักเสบ เป็นต้น

ปัจจุบันการตรวจ CT scan แบ่งเป็น 4 ระบบ ดังนี้

ระบบสมอง ได้แก่ การตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ของสมอง ต่อมใต้สมอง ตา ต่อมน้ำลาย และคอ เป็นต้น ใน การตรวจนี้ จะต้องฉีดสารทึบรังสีเข้าทางหลอดเลือดดํา เพื่อช่วยให้เห็นพยาธิสภาพของโรคชัดเจนขึ้น
ระบบช่องท้องและทรวงอก ได้แก่ การตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ภายในช่องท้องและอุ้งเชิงกราน การตรวจ ระบบนี้ เจ้าหน้าที่อาจแนะนําให้ผู้ป่วยดื่มสารทึบรังสี/น้ำเปล่า ในบางกรณีอาจมีการสวนสารทึบรังสี/น้ำเปล่า เข้าทางทวาร หนัก เพื่อแยกลําไส้ออกจากเนื้อเยื่ออื่นๆ และ ในผู้ป่วยหญิงอาจต้องใส่ผ้าอนามัยชนิดสอดภายในช่องคลอด เพื่อแยกช่อง คลอดออกจากเนื้อเยื่ออื่นๆ ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของรังสีแพทย์ นอกจากนี้ ยังจําเป็นต้องฉีดสารทึบรังสีเข้าทางหลอดเลือดดําเพือช่วยให้เห็นพยาธิสภาพของโรคชัดเจนขึ้น
ระบบกระดูก กล้ามเนื้อ ข้อต่อและกระดูกสันหลังซึ่งมักใช้ในการวินิจฉัยโรคเนื้องอกของกล้ามเนื้อ กระดูก หรือการอักเสบของข้อต่อต่างๆ และลักษณะทางกายวิภาคของกระดูกสันหลัง โดยสามารถให้การวินิจฉัยโรคกระดูกได้ดีกว่า การตรวจเอกซเรย์ทั่วไป
ระบบหลอดเลือด ได้แก่ การตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ของหลอดเลือดสมอง หลอดเลือดหัวใจ หลอดเลือด แดงใหญ่ หลอดเลือดแดงของไต และหลอดเลือดแดงที่ขา เป็นต้น ในการตรวจนี้จําเป็นต้องฉีดสารทึบรังสีเข้าทางหลอดเลือดดํา

ก่อนรับการตรวจ CT scan ผู้ป่วยจะได้รับการแนะนําให้เตรียมตัว ดังนี้

งดอาหารอย่างน้อย 4 -6 ชัวโมงก่อนการตรวจ(ดื่มน้ำเปล่าได้)
ลงชื่อในใบยินยอมให้แพทย์ทําการตรวจและฉีดสารทึบรังสี
ในผู้ป่วยเด็กทีไม่สามารถอยู่นิ่งๆได้ แพทย์อาจจําเป็นต้องให้ยาระงับความรู้สึกหรือดมยาสลบขณะตรวจ เพื่อผล การตรวจวินิจฉัยโรคถูกต้องยิงขึ้น
ผู้ที่มีโรคประจําตัว เช่น หอบหืด ภูมิแพ้ โรคไต โรคหัวใจและโรคเบาหวาน ควรแจ้งให้เจ้าหน้าที่ทราบทันที ในวันตรวจ ควรมีญาติมาด้วยอย่างน้อย 1 คน
เปลี่ยนเสื้อผ้าที่ห้องตรวจเตรียมไว้ให้ และถอดเครื่องประดับออกจากบริเวณทีต้องการตรวจ
ในกรณีที่ผู้ป่วยตรวจภายในช่องท้อง อาจจําเป็นต้องดื่มสารทึบรังสีหรือน้ำเปล่าทีเจ้าหน้าที่จัดเตรียมไว้ให้ ประมาณ 1 ลิตร ก่อนเข้าห้องตรวจ ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับบริเวณที่ต้องการตรวจ
สตรีที่สงสัยว่าจะตั้งครรภ์ ต้องแจ้งให้เจ้าหน้าที่ทราบก่อนเข้ารับการตรวจ เนื่องจากการตรวจทางรังสีมีผลกระทบ ต่อทารกในครรภ์

ขั้นตอนขณะรับการตรวจ

เจ้าหน้าที่จะเรียกชื่อ-นามสกุลผู้ป่วยให้เข้าห้องตรวจตามลําดับความพร้อมตรวจในแต่ละประเภทการตรวจและ จัดท่าของผู้ป่วยให้เหมาะสมกับประเภทการตรวจ ในกรณีที่ผู้ป่วยทําการตรวจช่องท้องส่วนล่าง จะได้รับการสวนสารทึบรังสี เข้าทางทวารหนักประมาณ 300 ซีซี.
เจ้าหน้าที่/นักรังสีเทคนิค จะทําการซักประวัติผู้ป่วยซ้ำและให้คําแนะนําการปฏิบัติตัวขณะตรวจ รวมถึงชี้แจงข้อมูลที่ผู้ป่วยจําเป็นต้องทราบเกี่ยวกับการตรวจ เช่น ผลของสารทึบรังสีทีฉีดเข้าทางหลอดเลือด ความรู้สึกที่อาจเกิดขึ้นขณะฉีด
ในระหว่างตรวจจะได้ยินเสียงดังจากเครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ ผู้ป่วยควรนอนให้นิ่งและปฏิบัติตามคําแนะนํา ของนักรังสีเทคนิคอย่างเคร่งครัด
หากมีอาการผิดปกติ เช่น แน่นหน้าอก หายใจลําบาก มีผืนคัน คลื่นไส้อาเจียน ต้องบอกเจ้าหน้าที่หรือพยาบาลให้ ทราบทันที

การปฏิบัติตัวหลังการตรวจ CT sca

ผู้ป่วยรับประทานอาหารได้ตามปกติ และควรดื่มน้ำอย่างน้อย 1-2 ลิตรภายใน 24 ชั่วโมง เพือช่วยขับสารทึบรังสี ออกจากร่างกายโดยเร็ว
หลังตรวจ ผู้ป่วยต้องนั่งรอบที่บริเวณที่จัดให้เป็นเวลา 15 นาทีหลังจากฉีดสารทึบรังสี เพือสังเกตอาการถ้ามีอาการ ผิดปกติ

ผลการตรวจ

ผู้ป่วยมาตรวจตามวันที่แพทย์นัดหมายตามคลินิกต่างๆไม่ต้องมารับผลการตรวจที่แผนกเอกซเรย์ โดยผลการตรวจ จะถูกส่งเข้าสู่ระบบคอมพิวเตอร์ของโรงพยาบาล ซึ่งแพทย์ผู้ตรวจสามารถเรียกดูผลการตรวจและภาพเอกซเรย์ผ่านระบบ คอมพิวเตอร์ที่ห้องตรวจ การรับผลตรวจออกนอกโรงพยาบาลสามารถทําได้โดยการติดต่อที่แผนกเอกซเรย์

ข้อควรระวังของการตรวจด้วยเครื่อง CT scan

ผู้ที่มีประวัติโรคภูมิแพ้ หอบหืด มีประวัติผื่นขึ้นภายหลังรับประทานอาหารทะเล หรือมีอาการแน่น หายใจไม่ออก และผู้ทีมีประวัติแพ้สารทึบรังสี ต้องแจ้งให้เจ้าหน้าที่/พยาบาลทราบก่อน
สตรีทีตั้งครรภ์
ผู้ป่วยทีมีปัญหาโรคไต

ตรวจ MRI คืออะไร

Magnetic Resonance Imaging หรือ MRI คือ เครื่องมือในการตรวจหาความผิดปกติของร่างกาย โดยใช้เครื่องสนามแม่เหล็ก และคลื่นความถี่วิทยุ สร้างภาพที่มีความละเอียดสูง ช่วยให้แพทย์วินิจฉัยโรคได้ละเอียดยิ่งขึ้น ส่วนผู้ป่วยก็ไม่ได้รับผลกระทบจากรังสีจากการเอกซเรย์ เช่น MRI สมอง MRI กระดูกสันหลัง เป็นต้น

การทำงานของเครื่อง MRI

เครื่อง MRI ประกอบด้วยแม่เหล็กซึ่งมีไฮโดรเจนอะตอม เมื่อร่างกายอยู่ท่ามกลางสนามแม่เหล็ก ร่างกายก็จะมีโมเลกุลของน้ำ เครื่อง MRI ส่งสัญญาณวิทยุ เข้าไปกระตุ้นอวัยวะ ทำให้เกิดการกำทอน (Resonance) ตามหลักการของฟิสิกส์ เมื่อเครื่องหยุดการส่งสัญญาณวิทยุแล้ว ร่างกายก็จะปล่อยไฮโดรเจนอะตอม เข้าสู่อุปกรณ์เข้ารับสัญญาณ ออกมาเป็นสัญญาณภาพบนจอ

MRI ตรวจส่วนไหนของร่างกาย

MRI สมอง สามารถตรวจได้ทุกเพศ ทุกวัย แม้ว่าจะไม่มีอาการทางสมอง โดยตรวจเนื้อสมอง และเส้นเลือดสมอง หากมีอาการปวดหัว ความจำเสื่อม มึนหัว อาเจียน เห็นภาพซ้อน ควรมาตรวจ MRI สมอง
MRI ช่องท้อง และกระดูกเชิงกราน สามารถตรวจได้ทุกเพศ ทุกวัย หรือหญิงตั้งครรภ์ ตรวจหาเนื้องอก มะเร็งตับ นิ่ว ความผิดปกติของมดลูก และต่อมลูกหมาก
MRI กระดูกสันหลัง สามารถตรวจให้เห็นถึง หากมีอาการปวดหลัง แขนขาอ่อนแรง อั้นปัสสาวะ อุจจาระไม่ได้ หรือผู้ที่ประสบอุบัติเหตุมีปัญหา เรื่องหมอนรองกระดูก ควรมาตรวจ MRI กระดูกสันหลัง เพื่อแพทย์จะได้วางแผนในการรักษา
MRI กล้ามเนื้อ เส้นเอ็น ข้อ สามารถตรวจให้เห็นถึงการฉีกขาดของกล้ามเนื้อ ในกระดูก หรือการฉีกขาดของกระดูกอ่อน ทำให้วางแผนการรักษา น้ำในเข่า ข้อศอก หรือข้อนิ้ว
MRI เส้นเลือด สามารถตรวจเส้นเลือดดำ และเส้นเลือดแดง เพื่อหาความผิดปกติของการไหลเวียนเลือด

วิธีการตรวจ MRI

เมื่อผู้ป่วยนอนลงบนเตียง เจ้าหน้าที่จะจัดตำแหน่งท่านอน และติดแถบรัดกันผู้ป่วยขยับ
ติดเครื่องวัดคลื่นไฟฟ้าหัวใจ ที่ด้านซ้ายของหน้าอก และติดเครื่องวัดการหายใจไว้ที่หน้าท้อง
ระหว่างการตรวจจะมีเจ้าหน้าที่แจ้งผู้ป่วยให้กลั้นหายใจ ไม่เกิน20 วินาที เป็นระยะๆ
ผู้ป่วยที่รับการฉีดสารทึบรังสีจะต้องตรวจเลือดหาการทำงานในไต ก่อนตรวจ MRI หลังจากนั้นแพทย์จะฉีดสารทึบรังสีเข้าที่เส้นเลือดดำ

การเตรียมตัวก่อน และหลังตรวจ MRI

ถ้าเป็นการตรวจ MRI ช่องท้อง และกระดูกเชิงกราน ต้องงดน้ำ และอาหาร 4-6 ชั่วโมง ตรวจ MRI ส่วนอื่นๆไม่ต้องงด
ผู้ป่วยต้องใส่ชุดของทางโรงพยาบาล ไม่แต่งหน้า ไม่นำเครื่องประดับที่ทำจากโลหะเข้าไป เช่น นาฬิกาข้อมือ แหวน สร้อย เข้าไปขณะตรวจ เพราะจะทำให้ภาพที่สแกนออกมาไม่ชัดเจน
ผู้ป่วยที่เป็นโรคกลัวที่แคบ แพทย์อาจจะมีการให้ยาสลบก่อนตรวจ
ใช้เวลาในการตรวจ 45 นาที – 3 ชั่วโมง แล้วแต่กรณี
หลังจากตรวจเสร็จแล้ว แพทย์จะวินิจฉัยจากภาพอวัยวะภายในของผู้ป่วย และแจ้งให้ผู้ป่วยทราบ

MRI กับ CT SCAN

MRI จะเป็นการตรวจด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า เหมาะแก่การหาเนื้อเยื่อในร่างกาย เพราะ มีน้ำที่ช่วยให้เครื่องตรวจจับสัญญาณได้ดี ไม่ต้องใช้รังสี สารทึบแสงที่ใช้ คือ Gadolinnium ไม่ส่งผลกระทบต่อการทำงานของตับ และไต
CT SCAN จะเป็นการใช้รังสีX ในการเอ็กซเรย์ เหมาะแก่การตรวจกระดูก เพราะเป็นส่วนที่ไม่มีน้ำหล่อเลี้ยง ใช้เวลาตรวจเพียง 10-15นาที สารทึบแสงที่ใช้มีส่วนประกอบของไอโอดีน ซึ่งจะเป็นอันตรายต่อผู้ป่วยโรคไต

MRI กับ โรคกลัวที่แคบ

การตรวจ MRI ของผู้ป่วยโรคกลัวที่แคบ จะมีเจ้าหน้าที่คอยแนะนำ สร้างความผ่อนคลาย และประเมินอาการผู้ป่วยก่อนตรวจ บางกรณีสามารถนำญาติเข้าไปอยู่ได้ หรือถ้าเป็นอาการหนัก แพทย์จะให้ยาคลายเครียดแก่ผู้ป่วยโรคกลัวที่แคบ ก่อนตรวจ MRI

การตรวจ MRI นั้นมีข้อดีหลายอย่าง แต่ต้องแลกกับการเสียเวลาตรวจที่นานกว่า และราคาที่สูงขึ้นเมื่อเทียบการตรวจอื่นๆ แต่ความคุ้มค่าของสุขภาพร่างกายนั้น เทียบไม่ได้ กับเงินทอง และเวลาอันน้อยนิดที่เสียไป

บุคคลที่ควรพึงระวัง...ในการตรวจ MRI

ผู้ป่วยที่กลัวอยู่ในที่แคบ ไม่สามารถนอนในอุโมงค์ตรวจได้ (claustrophobic)
ผู้ที่ใส่ Stent ที่หลอดเลือดหัวใจ
ผู้ที่เตรียมตัวเข้ารับการผ่าตัดสมอง ตา หรือหู ซึ่งจะต้องฝังเครื่องมือทางการแพทย์ไว้
ผู้ที่ใส่เหล็กดัดฟันต้องถอดเหล็กดัดฟันออกก่อน รวมทั้งผู้ที่สงสัยหรือประกอบอาชีพเกี่ยวข้องกับโลหะ ว่าอาจมีโลหะชิ้นเล็กๆ กระเด็นเข้าลูกตา นอกจากโลหะจะมีผลต่อความชัดของภาพแล้ว เมื่อเหล็กเข้าไปอยู่ในสนามแม่เหล็กอาจมีการเคลื่อนที่ของโลหะชิ้นนั้นซึ่งจะก่อให้เกิดอันตรายได้

“การตรวจคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า MRI เป็นเทคโนโลยีด้านการแพทย์ที่มีความทันสมัยก็จริง แต่ผู้เข้ารับการตรวจต้องปฏิบัติตามกฎ และปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด เพื่อให้ได้ผลตรวจที่ถูกต้องและแม่นยำที่สุด”